مراقبت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دردوران سالمندی

مراقبت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دردوران سالمندی 

 

سلامت عبارتست از برخورداری از آسایش (احساس خوب بودن)کامل جسمی ، روانی و اجتماعی، معنوی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو

ابعاد سلامتی :

با توجه به تعریف سلامتی ( تعریف WHO ) متوجه می شویم که سلامتی یک مسئله چند بعدی است حتی امروزه علاوه بر بعد جسمی، روانی و اجتماعی ، جنبه معنوی هم در نظر گرفته می شود. باید توجه داشت که ابعاد مختلف سلامتی و یا بیماری بر یکدیگر اثر کرده و تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند. چنانچه مشکلات جسمی بر روان فرد مشکلات روانی بر جسم او و نیز هر دوی آنها بر جامعه و اختلالات موجود در جامعه بر هر دو بعد دیگر سلامتی اثر می گذارند لذا اقدامات انجام شده برای ارتقای سلامتی باید به تمام جوانب سلامتی فردی ،جسمی و روانی و معنوی و سلامت کلی جامعه توجه داشته باشد .

امروزه جمعیت سالمندان در حال افزایش است. این پدیده جهانی است. در دوران سالمندی، تغییراتی در ابعاد مختلف جسمانی و روانی و بروز انواع بیماری و ناتوانی به وجود خواهند آمد و این تغییرات سالمند را مستعد آسیب و کاهش کیفیت زندگی می کند.

در حال حاضر تخمین زده میشود که 80 درصد افراد بالای 65 سال حداقل از یک بیماری مزمن و 50 درصد آنان از دو بیماری مزمن رنج می برند. همچنین سالمندان در معرض تنهایی و انزوا و عدم برخورداری از حمایت اجتماعی بوده و به دلیل ناتوانیهای جسمی و ذهنی در موارد زیادی استقلال فردیشان مورد تهدید قرار میگیرد. مجموعه این شرایط منجر به افت کیفیت زندگی در سالمندان میشود، لذا با افزایش سن، رفتارهای ارتقادهنده سلامت اهمیت بیشتری پیدا میکنند. در میان عوامل تعیین کننده سلامت، رفتارهای خودمراقبتی ارتقادهنده سلامت به عنوان اساسی ترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماریها به ویژه بیماریهای مزمن شناخته شده است. از این رو رفتارهای خودمراقبتی ارتقادهنده سلامت باید به عنوان راهبرد اصلی جهت حفظ و ارتقای سلامت مورد توجه قرار گیرند

با شناخت و استفاده از روش خود مراقبتی در دوران سالمندی می توان به سلامتی و طول عمر بیشتری دست یافت و از ابتلا به انواع بیماری های روحی و جسمی پیشگیری کرد. داشتن یک برنامه جامع خودمراقبتی به سالمند کمک می‌کند گام‌های مناسبی برای کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی خود بردارد.

در واقـع خود مراقبتی، اقدام ها و فعالیتهای آگاهانه، آموخته شده و هدفداری است که به منظور حفظ حیات، تأمین و ارتقای سلامت انجام میشود. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، خود مراقبتی،توانایی افراد ، خانواده ها و جوامع برای ارتقاء سلامت ، پیشگیری از بیماری ، حفظ سلامتی و مقابله با بیماری و معلولیت با یا بدون حمایت ارائه دهنده خدمات بهداشتی است. 

انواع خودمراقبتی

انواع خود مراقبتی عبارتند از: جسمی، روانی و عاطفی، معنوی و اجتماعی.

 خودمراقبتی جسمی در سالمندان

معمول ترین بعد سلامتی ، سلامت جسمی است که نسبت به ابعاد دیگر سلامتی ساده تر می توان آن را ارزیابی کرد.

سلامت جسمی در حقیقت ناشی از عملکرد درست ارگان ها و سیستم های بدن و هوموستاز است . از نظر بیولوژیکی عمل مناسب سلول ها ، ارگان ها و سیستم های بدن و هماهنگی آنها با هم نشانه سلامت جسمی است .

 به عنوان نمونه بعضی از نشانه های سلامت جسمی عبارتست از : ظاهر خوب و طبیعی ، وزن مناسب ، اشتهای کافی ، خواب راحت و منظم ، اجابت مزاج منظم ، اندام متناسب ، حرکات بدنی هماهنگ ، طبیعی بودن نبض و فشار خون و افزایش مناسب وزن در سنین رشد و وزن نسبتا ثابت در سنین بالاتر

 خودمراقبتی جسمی نیازمند زیست سالم و توجه به محیط پیرامونی اسـت. این بخش از خودمراقبتی شامل:

 انجام فعالیتهای بدنی به شکل روزانه ، خواب و استراحت کافی ، رعایت بهداشت فردی و پیشگیری از حوادث- انجام معاینه و مراقبت دوره ای و منظم....

خودمراقبتی عاطفی و روانی در سالمندان

نیازهای عاطفی و روانی در برگیرنده احساسی است که فرد نسبت به خود و توانایی هایش برای مدیریت احساسات و مقابله با مشکلات دارد. سلامت عاطفی، بیانگر توانایی بـرای برقراری ارتباط با هیجان ها، احساسات و حواس و نیز بازتاب شناخت برای تنظیم اهــداف بـر اســاس توانایی فــردی است.

با داشتن سلامت روانی و عاطفی، شامل وجود احساس رضایت، اعتماد به نفس کافی، اعتماد و صمیمیت در دوره سالمندی میتوان به سلامتی و طول عمر بیشتری دست یافت و از ابتلا به انواع بیماریهای پیشگیری کرد.

مـوارد ذیل ازجمله راهکارهای خودمراقبتی عاطفی است:

تبادل تجربیات با همسالان -استفاده از روشهای مختلف مانند آرام سازی عضلانی- گوش دادن به موسیقی آرام بخش اقدام به انجام  وتفکر مثبت – بروز هیجانات واحساسات منطقی- صله رحم – و مراجعه به روانشناس یا روانپزشک در صورت بروز مشکل روحی و روانی  

خودمراقبتی اجتماعی در سالمندان

 انسان موجودی اجتماعی است و داشتن فعالیت اجتماعی و حفظ روابـط بین فـردی میتواند به او کمک کند تا سلامت جسمی و روحی خوبی داشته باشد نیازهای اجتماعی شامل نیاز به تعلق، عشق و محبت ، روابـط اجتماعی برای حفظ سلامت روانـی و همچنین سلامت جسمی بسیار حیاتی است، موارد ذیل برای خودمراقبتی اجتماعی کمک کننده هستند:

·         معاشرت با افرادی که به انسان حس خوبی بدهد

·         حفظ دوستی و تعامل اجتماعی

·         خوردن وعده های غذایی تا حد امکان با خانواده و در محیط های دوستانه

·         گفت وگوی دوستانه در طول روز با اعضای خانواده یا با همکاران خود

·         معاشرت و مراوده با افرادی که احساس خوبی ایجاد می‌کنند.

·         عضویت در گروه‌های همسان محلی

·         ارتباط با افرادی که در زندگی‌ مهم هستند.

خودمراقبتی معنوی در سالمندان

سلامت معنوی فرایندی است که علاوه بر بهره‌گیری در درمان جسمی بیماران، می‌تواند در درمان روحی و روانی بیماران مفید باشد و از آن بیشتر،  می‌تواند شرایطی را در جامعه پدید آورد که سلامت اجتماعی را نیز افزایش دهد و درنهایت به کمال و تعالی همه‌جانبه انسان و انسانیت کمک کند .بنابراین از آنجا که سلامت معنوی یکی از ابعاد مهم سلامت در سالمندان است ، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید درک و شناخت درستی از معنویت و چگونگی تأثیر آن بر زندگی افراد مسن داشته باشند. در سالمندان ایرانی با توجه به مذهبی‌بودن جامعه، ارتباط نزدیک با خدا و اعتقادات مذهبی تأثیرات زیادی روی سلامت معنوی آنان گذاشته و معمولاً مذهب و معنویت ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.
خود مراقبتی معنوی کمک می‌کند با خالق هستی آشنایی پدید آید و معنای زندگی درک شود.

برخی از مصادیق سلامت معنوی شامل::

·         در نظر گرفتن زمانی در روز برای عبادت و نیایش

·         انجام کارهای خیر و عام المنفعه

·         شرکت کردن در مراسم و مناسک دینی و مذهبی

·         تلاوت یا شنیدن آیات قرآن

·         مطالعه متون و ادبیات مذهبی و معنوی

·         انجام کارهای خیر و عام المنفعه

·         کمک به نیازمندان

·         شکرگزاری نعمت‌های الهی

 تعریف سازمان جهانی بهداشت از سالمندی فعال

 فرآیندی که در آن دستیابی به حداکثر فرصت‌ها برای سلامت، مشارکت و امنیت در راستای برقراری کیفیت زندگی بهتر برقرار می‌گردد براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت سالمندی فعال دارای سه رکن اصلی سلامت، مشارکت و  امنیت  می باشد.

سالمندی پویا فرایند بهینه‌سازی فرصت‌ها برای سلامت، مشارکت و امنیت به‌منظور افزایش کیفیت زندگی افراد رو به سالمندی است.از عوامل تاثیرگذار در داشتن سالمندی فعال می توان به  وضعیت سلامت عمومی و سلامت جامعه‌ای که سالمند در آن زندگی کرده ‌است اشاره نمود.

سازمان جهانی بهداشت چنین استدلال می‌کند که کشورها قادرند از عهده سالمندی برآیند درصورتی‌که دولت‌ها سازمان‌های بین‌المللی و جوامع مدنی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی در رابطه با سالمندی پویا اتخاذ نمایند که سلامت، مشارکت و امنیت شهروندان سالمند را ارتقا داد.

مفهوم سالمندی پویا هم برای افراد هم برای گروه جمعیتی اعمال می‌شود این مفهوم به مردم فرصت می‌دهد تا به نیرو و استعداد بالقوه خود برای داشتن سلامت جسمی اجتماعی روانی در طول دوره زندگی پی ببرند و در جامعه طبق نیازها تمایلات و ظرفیت‌هایشان مشارکت نمایند ضمن این‌که برای آن‌ها حفاظت امنیت و مراقبت کافی در زمان نیاز آن‌ها فراهم گردد

سالمندانی که از کار بازنشست می‌شوند و آن‌هایی که بیمارند یا با ناتوانی زندگی می‌کنند می‌توانند یاری کننده‌های فعال برای خانواده‌های خود، هم‌سن و سال‌ها جوامع و ملل باقی بمانند.

 هدف سالمندی فعال افزایش طول عمر توأم با سلامتی و ارتقای کیفیت آن برای تمام مردم از جمله افراد ضعیف، ناتوان و آن‌هایی که نیازمند مراقبت مستمر هستند می‌باشد.

برای ارتقاء سالمندی پویا سیستم‌های بهداشتی می‌بایست دیدگاهی مبتنی بر سیر و روند زندگی اتخاذ نمایند به‌طوری‌که این نگرش بر ارتقاء سلامتی، پیشگیری از بیماری‌ها و امکان دستیابی به خدمات بهداشتی اولیه و مراقبت‌های درازمدت تمرکز داشته باشد. خدمات بهداشتی و اجتماعی می‌بایست منسجم هماهنگ و مقرون‌به‌صرفه باشد نباید هیچ‌گونه تبعیض سنی در ارائه خدمات وجود داشته باشد.

مولفه های حیطه سیستم سلامت:

·         ارتقا سلامتی و پیشگیری از بیماری ها

·         خدمات درمانی

·         مراقبت های طولانی مدت

·         خدمات بهداشت روان

ارتقا سلامتی و پیشگیری از بیماری ها :خط‌مشی‌های پیشگیری از بیماری‌ها در هر سنی باعث صرفه‌جویی اقتصادی می‌گردد به‌عنوان مثال واکسیناسیون سالمندان در برابر بیماری آنفلوانزا موجب صرفه‌جویی مبلغی حدود سی تا شصت دلار هزینه درمان به‌ازای هر یک دلار هزینه واکسن می‌گردد .

 ازآنجاکه اکثریت افراد سالمند در هر کشوری در درون جامعه زندگی می‌کنند می‌بایست بیشترین خدمات درمانی توسط بخش خدمات بهداشتی اولیه ارائه گردد، این بخش به بهترین شکل تجهیز گردد تا بتواند ارجاعات لازم را به بخش مراقبت‌های مربوط به سطح دوم و سوم صورت دهد یعنی جایی‌که بیشترین خدمات اضطراری ارائه می‌گردد.

خدمات درمانی :علی‌رغم بهترین تلاش‌هایی که در ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها انجام‌شده است مردم با افزایش سن به‌طور فزاینده‌ای در معرض خطر ابتلا به بیماری‌ها قرار می‌گیرند، بنابراین دسترسی به خدمات درمانی امری ضروری خواهد بود.

در نهایت تغییر جهت بار بیماری‌ها در سطح جهانی به سمت بیماری‌های مزمن نیازمند تغییر جهت از مدل تشخیص و درمان به پرستاری فراگیر و هماهنگ‌شده در مراقبت می‌باشد.

همراه با پیر شدن جمعیت تقاضا برای داروهایی که برای تاخیر در بروز بیماری‌های مزمن و درمان آن‌ها تسکین درد و بهبود کیفیت زندگی مصرف می‌شوند به‌صورت مداوم نیز رو به افزایش است و این امر تلاش‌های نوینی را برای دستیابی ارزان به داروهای ضروری و بی‌خطر و کسب اطمینان بیشتر در زمینه مصرف صحیح و مقرون‌به‌صرفه‌تر داروهای رایج و جدید می‌طلبد.

مراقبت های طولانی مدت

سازمان جهانی بهداشت مراقبت‌های طولانی‌مدت را به این شکل تعریف می‌نماید:

 مجموعه فعالیت‌های صورت‌گرفته توسط مراقبت دهندگان غیررسمی ( خانواده، دوستان و یا همسایگان) و چه رسمی( ارگان‌های مرتبط با خدمات اجتماعی و بهداشتی)، برای اطمینان از این‌که فرد بدون توانایی کافی در مراقبت از خود بتواند بالاترین کیفیت ممکن را در زندگی برحسب تمایلات شخصی و با بالاترین درجه استقلال فردی، خود اختیاری،  مشارکت، رضایت شخصی و حرمت انسانی حفظ نماید. بنابراین مراقبت طولانی‌مدت شامل سیستم‌های خدمات رسمی و غیررسمی می‌باشد سیستم‌های رسمی ممکن است شامل گستره وسیعی از خدمات اجتماعی مانند بهداشت عمومی مراقبت‌های اولیه مراقبت در منزل، خدمات بازتوانی، درمان‌های تسکینی و نیز مراقبت‌های بهزیستی در بیمارستان‌های کوچک خاص افراد سالمند باشد.مراقبت‌های طولانی‌مدت همچنین شامل درمان‌هایی است که باعث توقف یا برگشت سیر بیماری یا معلولیت می‌گردند.

خدمات بهداشت روان

خدمات بهداشت روانی که نقش مهمی را در سالمندی پویا به‌عهده دارد باید به‌عنوان یک بخش اصلی در مراقبت طولانی‌مدت قلمداد گردد عدم تشخیص صحیح یا جدی نگرفتن بیماری‌های روانی به‌ویژه افسردگی و همچنین میزان خودکشی در سالمندان نیاز به توجه ویژه‌ای دارد.

مؤلفه‌های رفتاری

اتخاذ سبک زندگی سالم و شرکت فعالانه در مراقبت از خود در تمامی مراحل روند زندگی مهم است یکی از باورهای نادرست در مورد سالمندی این است که دیگر برای انتخاب چنین شیوه‌هایی از زندگی در سال‌های پایانی عمر خیلی دیر می‌باشد برعکس داشتن فعالیت‌های ورزشی مناسب، تغذیه سالم، عدم استفاده از دخانیات و مصرف عاقلانه داروها در سنین بالا می‌تواند از بیماری‌ها و تحلیل کارآیی فرد پیشگیری نموده سبب افزایش طول عمر و ارتقای کیفیت زندگی کردند

مولفه های رفتاری

اعتیاد و مصرف دخانیات

فعالیت‌های ورزشی

کارهای فیزیکی سخت طاقت‌فرسا و تکراری

تغذیه سالم و مسائل مربوط به تغذیه سالم

برنامه‌ های بهبود بهداشت دهان و پیشگیری از پوسیدگی دندان

 دارودرمانی و پایبندی به مصرف دارو

مؤلفه‌های وابسته به فاکتورهای شخصی

ژنتیک و بیولوژی: ژنتیک و بیولوژیک تأثیر مهمی بر چگونگی پیر شدن فرد دارند. پیری را می‌توان به‌عنوان یک اختلال عملکردی عمومی و پیش‌رونده که منجر به از دست رفتن واکنش‌های سازگارانه به استرس و نیز افزایش توافق همگانی وجود دارد که سیر سلامت و بیماری در طول عمر یک شخص حاصل ترکیبی از عوامل ژنتیک، محیطی، شیوه زندگی، تغذیه و تا حد مهمی شانس می‌باشد.

در عده زیادی از افراد رفتارهای مرتبط با سبک زندگی مثل سیگار نکشیدن، مهارت‌های شخصی در مواجهه با مشکلات و حل آن‌ها و وجود شبکه‌ای از دوستان و اقوام نزدیک می‌توانند به شکلی مفید تاثیر وراثت را بر ناکارایی ارگان‌های بدن و بروز بیماری‌ها تغییر دهند. توافق همگانی وجود دارد که سیر سلامت و بیماری در طول عمر یک شخص حاصل ترکیبی از عوامل ژنتیک، محیطی، شیوه زندگی، تغذیه و تا حد مهمی شانس می‌باشد.

فاکتورهای روانشناختی:

فاکتورهای روان‌شناختی چون هوش و ظرفیت درک پیش‌بینی‌کننده های قوی در پیر شدن فعال و طول عمر می‌باشند در طی فرآیند پیر شدن نرمال برخی از ظرفیت‌های شناختی به‌طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد.

اغلب اوقات نقصان در عملکرد شناختی بیشتر با عواملی مانند استفاده نادرست، بیماری، عوامل رفتاری، عوامل روان‌شناختی و عوامل اجتماعی شروع به تظاهر می‌کند تا با عامل پیری به‌تنهایی.

سایر عوامل روان‌شناختی که در طول عمر کسب می‌شوند تاثیر مهمی بر چگونگی پیر شدن شخص دارند.

شیوه‌های سازگاری تعیین می‌کنند که چگونه افراد با تحولاتی نظیر بازنشستگی و بحران‌های دوران پیری مثل سوگوار شدند یا شروع بیماری کنار می‌آیند مردان و زنانی که برای پیری آماده می‌شوند و در مقابل تغییر انعطاف پذیرند

مؤلفه‌های مرتبط با محیط فیزیکی:

·         محیط های فیزیکی

·         مسکن ایمن

·         افتادن (زمین خوردن)

·         آب تمیز، هوای پاک و غذای سالم

محیط‌های فیزیکی مناسب و سازگار با سن می‌توانند بین استقلال و وابستگی در مورد تمامی افراد تفاوت ایجاد نماید. اما برای افراد که سالمندی را پیش رو دارند از اهمیتی ویژه برخوردار هستند برای مثال افراد سالمندی که در یک محیط ناامن، یا محیط‌هایی با موانع فیزیکی متعدد زندگی می‌کنند احتمال کمتری برای خارج شدن از منزل داشته و لذا بیشتر مستعد گوشه‌گیری، افسردگی، کم شدن احساس سلامتی و افزایش مشکلات حرکتی خواهند بود.

در شهرها و روستاها خدمات حمل‌ونقل عمومی قابل‌دسترس و کم‌هزینه مورد نیاز می‌باشد به‌طوری‌که افراد در تمام سنین در زندگی خانوادگی و اجتماعی شرکت کنند.  این امر به‌ویژه در مورد سالمندانی که مشکلات حرکتی دارند اهمیت دارد.

وجود خطر در محیط فیزیکی می‌تواند منجر به صدمات ناتوان‌کننده و دردناک برای سالمندان گردد صدمات فیزیکی ناشی از سقوط آتش‌سوزی و تصادفات رانندگی ازجمله شایع‌ترین صدمات هستند.

مسکن ایمن:وجود محل سکونت امن و داشتن همسایه‌های خوب و سالم برای سلامتی  سالمندان ضروری است برای سالمندان ویژگی‌های محل اقامت که شامل نزدیک بودن به افراد خانواده خدمات و امکانات حمل‌ونقل می‌باشد می‌تواند مترادف و تفاوت بین تعاملات مثبت اجتماعی و گوشه‌گیری و انزوا در نظر گرفته شود در اصول و قوانین ساختمان‌سازی باید نیاز سالمندان به سلامت و ایمنی مورد توجه قرار گیرد در مورد خطرات موجود در منزل که باعث افزایش احتمال سقوط می‌شود می‌بایست چاره‌اندیشی شده و یا برطرف گردد

زمین خوردن: افتادن یا زمین خوردن یکی از عوامل عمده و فزاینده صدمات فیزیکی، تحمیل هزینه‌های درمانی و مرگ در میان سالمندان است.  از خطرات محیطی که باعث افزایش احتمال افتادن یا سقوط می‌شود شامل کمبود نور ، لغزنده یا ناصاف بودن سطح زمین و فقدان نرده‌های محافظ می‌باشد بیشتر موارد بیشتر موارد زمین خوردن در محیط خانه رخ می‌دهد و البته قابل پیشگیری است عواقب صدمات ایجادشده در افراد سالمند خیلی شدیدتر از جوانان است.

بخش عمده صدمات قابل پیشگیری هستند اما نگرش سنتی به صدمات فیزیکی به‌عنوان یک حادثه منجر به غفلت تاریخی در این حیطه از بهداشت و سلامت عمومی گردیده‌است.

آب تمیز هوای پاک و غذای سالم برای بیشتر گروه‌های جمعیتی آسیب‌پذیر یعنی کودکان سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و نقص سیستم ایمنی از اهمیت خاصی برخوردار است.

مؤلفه‌های مرتبط با محیط اجتماعی

تامین اجتماعی، امکانات تحصیل و یادگیری در طول عمر، آرامش، محافظت در برابر خشونت و سوء رفتار عوامل کلیدی در محیط جامعه هستند که همگام با افزایش سن افراد سبب ارتقای سطح سلامت، مشارکت و امنیت خواهند شد.

 تنهایی و گوشه‌گیری، بی‌سوادی و نداشتن تحصیلات، سوء رفتار و مواجه بودن با شرایط بحرانی خطر بروز ناتوانی‌ها و مرگ زودرس را در افراد سالمند به میزان زیادی افزایش می‌دهد

حمایت اجتماعی: تامین اجتماعی ناکافی نه‌تنها با افزایش میزان مرگ‌ومیر، بروز بیماری‌ها و آشفتگی‌های روانی، بلکه با کاهش کلی سلامت عمومی و تندرستی ارتباط دارد. ارتباطات اجتماعی حمایت‌کننده و روابط صمیمی از منابع حیاتی تقویت عاطفی و احساسی به شمار می‌روند.

در افراد سالمند احتمال از دست دادن اعضای خانواده و دوستان بیشتر است و نیز آنان بیشتر مستعد تنهایی و انزوای اجتماعی و کوچک بودن گروه اجتماعی می‌باشند.

 تنهایی و انزوای اجتماعی در سالمندان با افت سطح سلامت جسمی و روانی ارتباط دارد در بیشتر جوامع حمایت‌های اجتماعی برای مردان کمتر از زنان است اما در برخی از فرهنگ‌ها زنان سالمند که بیوه هستند خودبه‌خود از جریان اصلی جامعه حذف‌شده و یا حتی از گروه اجتماعی خود رانده می‌شوند

خشونت و بدرفتاری: بدرفتاری با سالمندان در خانواده‌هایی با هر نوع سطح اقتصادی رخ می‌دهد این مسئله در جوامعی که دچار بحران‌های اقتصادی و نابسامانی‌های اجتماعی می‌باشند و میزان جرم و بهره‌کشی در آن‌ها رو به فزونی است وخامت بیشتری دارد

سوء رفتار با سالمندان یکی از مصادیق تجاوز به حقوق‌بشر و یکی از علل قابل‌توجه صدمات فیزیکی بیماری‌ها از دست رفتن کارایی انزوا و یاس و ناامیدی است معمولاً این مسئله در تمامی فرهنگ‌ها کمتر از حد واقعی گزارش می‌شود.

آموزش و سواد: پائین بودن سطح تحصیلات و بی‌سوادی با افزایش احتمال ناتوانی و مرگ و نیز میزان بالاتری از بیکاری در افراد رو به سالمندی همراه می‌باشد تحصیل و تعلیم‌وتربیت در سال‌های اولیه زندگی و نیز داشتن فرصت یادگیری در تمام طول عمر می‌تواند برای افراد در کسب مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای سازگاری و حفظ استقلال همچنان که رو به سالمند شدن پیش می‌روند کمک‌کننده باشد

متأسفانه کماکان تفاوت فاحشی در میزان باسوادی میان زنان و مردان دیده می‌شود

مولفه های اقتصادی:شامل

!-درامد: سیاست‌های مربوط به سالمندی پویا برای کاهش فقر در تمام سنین نیازمند تقسیم برنامه‌هایی گسترده به بخش‌های کوچک‌تر می‌باشد درحالی‌که افراد فقیر در تمام سنین با احتمال بیشتر ابتلا به بیماری و ناتوانی مواجه هستند

بسیاری از سالمندان به‌خصوص آن‌هایی که مؤنث بوده تنها و یا در نواحی روستایی زندگی می‌کنند درآمد مطمئن و کافی ندارند این‌ موضوع به‌طور جدی امکان دستیابی آن‌ها را به مواد غذایی مسکن مناسب و بهداشت و درمان تحت تاثیر قرار می‌دهد. آسیب‌پذیرترین افراد زنان و مردان سالمندی هستند که فاقد هرگونه دارایی بدون پس‌انداز یا با پس‌انداز اندک بدون حقوق مستمری و یا دریافتی از تأمین اجتماعی بوده و یا عضو خانواده‌ای با درآمد کم و یا متزلزل و ناپایدار می‌باشند به‌خصوص آن دسته از سالمندانی که فاقد فرزند و یا عضوی از خانواده‌ام اغلب با آینده‌ای نامشخص مواجه‌اند و به میزان زیادی در معرض بی‌خانمانی و فقر قرار دارند

2-کار در سرتاسر جهان اگر افراد بیشتری از فرصت‌هایی برای یک کار آبرومندانه (دستمزد عادلانه محیطی مناسب و ایمنی در برابر خطرات) در سنین پایین‌تر بهره‌مند باشند درحالی‌به سنین سالمندی می‌رسند که می‌توانند در نیروی کار مشارکت داشته باشند بنابراین کل جامعه از این امر بهره‌مند خواهند شد. در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه سالمندان اغلب مسئولیت اصلی مدیریت امور خانه و مراقبت از کودکان را به‌عهده گرفته به‌طوری‌که جوان‌ترها می‌توانند در خارج از خانه به کار مشغول شوند در تمام کشورها سالمندان مجرب و ماهر به‌عنوان داوطلب در مدارس انجمن‌ها مؤسسات مذهبی سازمان‌های اقتصادی بهداشتی و سیاسی فعالیت می‌کنند کارهای داوطلبانه با افزایش تماس‌های اجتماعی و ارتقای سطح روانی برای سالمندان سودمند بوده و درعین‌حال جامعه و مردم نیز از آنان بهره‌مند خواهند شد

 در تمام نقاط جهان درک روزافزون نسبت‌به لزوم حمایت از نقش فعال و مولدی که سالمندان در کار رسمی غیررسمی فعالیت‌های بدون دستمزد در خانه و مشاغل داوطلبانه ایفا می‌نمایند و می‌توانند ایفا کنند ایجاد شده‌است

3-تامین اجتماعی در تمام کشورهای جهان خانواده‌ها بخش عمده‌ای از حمایت‌ها را برای سالمندان نیازمند به کمک، تامین می‌نمایند اما با توسعه جوامع و از میان رفتن تدریجی سنت زندگی خانواده های گسترده، کشورها به‌طور فزاینده‌ای برای ابداع روش‌های فراهم‌کننده‌ی تامین اجتماعی برای سالمندانی که قادر به امرار معاش خود نبوده و یا تنها و آسیب‌پذیرند فراخوانده شده‌اند.

 در کشورهای درحال‌توسعه سالمندانی که نیازمند به کمک می‌باشند تمایل دارند به حمایت‌های مالی خانواده، خدمات ملی غیررسمی و پس‌اندازهای خود تکیه نمایند.

 برنامه‌های بیمه اجتماعی در این کشورها ناچیز بوده و در برخی موارد درآمدها در میان قشر اندک در جامعه که نیاز کمتری دارند توزیع می‌گردد