مقدمه          
آشنایی مقدماتی تعیین علت مرگ وطبقه بندی آن  درنظام مراقبت مرگ کودکان 1 تا59 ماهه
گروه بندی بیماری ها بر اساس ICD10

مقدمه

مرگ کودکان زیر5سال یکی ازشاخص های توسعه واهداف نظام سلامت می باشد، که درسال 1386اداره کل سلامت کودکان معاونت بهداشتی وزارتخانه اقدام به برنامه نظام مراقبت مرگ کودکان1تا59ماهه باهدف کاهش مرگ ومیرنمود.که نرم افزارتهیه شده توسط کارشناسان مربوطه تکمیل وارسال می گردد.

آشنایی مقدماتی تعیین علت مرگ وطبقه بندی آن  درنظام مراقبت مرگ کودکان 1 تا59 ماهه

نسخه دهم طبقه بندی بین المللی بیماریها (ICD10   )یک نظام طبقه بندی آماری است که حاوی تعداد محدودی کد های طبقه بندی شده است  که دراین نظام  درساختار خود دارای یک سلسله مراتبی است ،بطوری که نظام تقسیم بندی بیماریها،شناسایی گروه وسیع تا یک بیماری اختصاصی را مهیا می سازد.
مفهوم علت اصلی یا اولیه مرگ ( underlying  cause of death)
برخی ازگواهی های فوت تنها یک علت مرگ را شامل می شود که به راحتی قابل طبقه بندی هسنتد .ولی  دربسیاری ازشرایط ،دویابیش  تر ، وضعیت هایی می باشند که درمرگ سهیم بوده اند وباید درگواهی فوت ثبت شوند.دراین چنین موارد ازدیدگاه آمار حیاتی باید یک علت مرگ راانتخاب نمود وسپس آنرا طبقه بندی کرد.این علت واحدرا علت اولیه  ویا underlying  cause of death  می گویند.
مفهوم علت اصلی یا اولیه محور طبقه بندی مرگ ومیراست.لذا براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت علت اولیه عبارت است از:
اولین بیماری ویا آسیبی که در  سلسله وقایع منجر به مرگ دخیل بوده است.
شرایطی از حوادث یا خشونت که باعث آسیب های  منجر به مرگ شده اند.
بنابر این علت اولیه ( UC )شرایط ویا واقعه ای است که بدون وجودآن برای بیمار مرگ اتفاق نمی افتد.به عنوان مثال بیمار سرطانی را درنظر بگیرید که فوت می کند وآخرین علت مرگ وی (immediate Cause of death  ) نارسایی قلبی ناشی ازمتاستاز بوده است،منتهی محل اصلی سرطان وی روده بزرگ(کولون) بوده است.تسلسل وقایع اتفاق افتاده عبارت بوده است از:
سرطان بدخیم که نتیجه آن متاستاز بوده وسپس منتج به نارسایی قلبی شده است.بنابراین سرطان کولون وضعیتی است که باید به عنوان علت اولیه (UC)طبقه بندی شود.
فردی که علت مرگ راتعیین می کند ترتیب وتسلسل وقایع منجربه مرگ رادر گواهی  فوت ثبت  می کند شکل زیر نمونه  ای ازفرم بین المللی گواهی پزشکی علت مرگ می باشد.

بالای صفحه

*نام بیماری،آسیب یا عوارض آنها که موجب مرگ شده  است.  دراین قسمت نمی توان تابلوی مرگ مانند ایست قلبی یا نارسایی تنفسی راوارد کرد.
درمثال قبل گواهی فوت تکمیل شده به صورت زیر است:
الف:نارسایی قلبی             
 ب: متاستازکارسینوم         
ج: سرطان کولون

 برای طبقه بندی علت مرگ  درآسیب ها(injuries )می بایست  عوامل خارجی صدمات (external cause)بعنوان علت اولیه (UC )درنظرگرفته شوند.
 
انتخاب علت اولیه مرگ
سازمان جهانی بهداشت برای تعیین علت اولیه مرگ  ،یک سری قوانین وروش های تعریف  شده تهیه کرده است .دراین قسمت مروری خواهیم داشت براین قواعد که بایددرهنگام طبقه بندی برای هرموردی که انتخاب می شوددرنظر گرفته شوند.این قواعدبایک قانون کلی آغازمی شود:

 قانون کلی ICD:
 هنگامی که بیش از یک وضعیت  درگواهی فوت مورد نظر وارد شده است،وضعیتی که سر منشا همه علت های  ثبت شده باشد باید بعنوان علت اولیه فوت انتخاب شود
مثال: الف:آبسه ریوی – ب: پنومونی در این مورد پنومونی به عنوان علت اولیه مرگ که منجر به آبسه ریه شده است انتخاب می‌شود
درحدود 25 درصد ازعلل مرگ،نمی توان از قانون کلی برای انتخاب علت اولیه استفاده نمود.لذا دراین گونه موارد لازم است ازسایر قوانین  موجود(قوانین اول،دوم وسوم ) استفاده شود.
 قانون اول:
 درصورتی که قانون عمومی برای انتخاب علت اولیه کاربرد ندارد ولی سلسله عللی وجوددارد که به اولین وضعیت وارد شده درگواهی فوت ختم می شودوجوددارد،علت اولیه این سلسله ازعلت به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
مثال:شوک کاردیوژنیک -سکته قلبی- آنفولانزا در این مورد سکته قلبی به عنوان علت اولیه انتخاب می شود شوک کاردیوژنیک به علت سکته قلبی ایجاد شده ولی آنفولانزا نمی تواند علت بیماری سکته قلبی باشد.
قانون دوم:
 در صورتی که هیچگونه سلسله ای ازعلل که به اولین وضعیت ثبت شده درگواهی فوت منتج شود وجودندارد،همان اولین وضعیت ثبت شده به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
قانون سوم:
 در صورتی که وضعیت ثبت شده بوسیله قانون کلی ویاقانون اول ودوم به طور آشکار پیامد مستقیم ازوضعیت دیگری است این وضعیت به عنوان علت اولیه انتخاب می شود. 
مثال:الف: برونکوپنومونی –  ب: کم خونی ثانویه - ج:  لوسمی لنفاتیک مزمن      دراین مورد لوسمی لنفاتیک مزمن به عنوان علت اولیه انتخاب می شود. برونکوپنومونی انتخاب شده به وسیله قانون کلی و کم خونی ثانویه هردو ازپیامدهای لوسمی لنفاتیک مزمن می توانندباشند

 قواعدی برای تغییر طبقه بندی ها:
 قاعده A-   حالت های بدتعریف شده:
درشرایطی که در گواهی فوت علت انتخاب شده حالتهای بدتعریف شده مانند:ایست قلبی –آمبولی  ریه –نارسایی تنفسی-فشارخون-... گزارش شود دراین حالات ،علت اولیه را مجددانتخاب کنید.
مثال:الف: ایست قلبی -  ب:  آرتریت روماتوئید  دراین مورد آرتریت روماتوئید  به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
قاعده B-شرایط خفیف وغیرکشنده:
درشرایطی که علت انتخاب شده مرگ یک حالت خفیف که احتمال آن برای ایجاد مرگ ضعیف است باشد وحالت شدید تری درگواهی فوت گزارش شده است آنرا به عنوان علت اولیه انتخاب کنید.
مثال:پوسیدگی دندان –دیابت دراین مثال دیابت به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
درصورتی که مرگ ناشی ازعوارض نامطلوب درمان یک وضعیت خفیف باشد آن عارضه را به عنوان علت اولیه انتخاب می کنیم
مثال:الف: خونریزی درحین عمل جراحی –ب: عمل برداشتن لوزه- ج:  بزرگ بودن لوزه دراین مثال خونریزی درحین عمل جراحی به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
 قاعده C- Linkage Rule
درصورتی که  علت انتخاب شده به یک  یا بیش ازیک وضعیت دیگر درگواهی فوت مرتبط باشد ،بایدطبقه بندی ترکیبی راانجام داد.(ترکیب درصورتی انجام پذیراست که رابطه علت ومعلول بیان شده است یا بتوان آنرا استنباط کرد)
مثال:انسداد روده-فتق ران دراین مثال فتق ران باانسداد به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
 قاعده D- Specificity
درصورتی که  علت انتخاب شده یک وضعیتی را بطورکلی توصیف می کند ودرگواهی فوت  اطلاعات دقیق تری درباره محل یا وضعیت کلی موردنظربیان شده است،اصطلاحاتی که اطلاعات بیشتری رابیان می کند ترجیح داده می شود.
مثال:منژیت- سل دراین مثال منژیت سلی  به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
 قاعده E-مرحله اولیه ونهایی بیماری
درصورتی که  علت انتخاب شده مرحله اولیه یک بیماری است ولی درگواهی فوت  مرحله نهایی همان بیماری نیزگزارش شده است مرحله پیشرفته بیماری را به عنوان  علت اولیه انتخاب کنید.
مثال: سفلیس  اولیه-سفلیس ثالثیه دراین مثال سفلیس ثالثیه به عنوان علت اولیه انتخاب می شود.
قاعده F-پیامد
درصورتی که  علت انتخاب شده نوع اولیه یک  وضعیت باشد که برای آن سیستم طبقه بندی یک طبقه مجزا"پیامداز" ارایه می دهد وشواهدی مبنی بروقوع مرگ به علت اثرات باقی مانده ازآن وضعیت اولیه است تامراحل فعال آن، طبقه بندی مناسب ازطبقه "پیامداز"انتخاب کنید.
مثال: فیبروز ریوی-سل ریوی قدیمی

 دوره زمانی
بیان زمان هریک ازعلل دریک تسلسل پشت سرهم علل، ازنکاتی است که بایدتوجه نمود.زیرا وقتی که شما می خواهید بدانید که یک وضعیت علت دیگر بوده است یا نه،دوره زمانی آنهابرای شما مهم است
 مثال:چه زمانی می توان ناهنجاری،نقص عضو یااختلالات کروموزمی را به عنوان مادرزادی به حساب آورد؟ وقتی که واضح باشد که آن وضعیت اززمان تولد وجودداشت.

بالای صفحه

گروه بندی بیماری ها بر اساس ICD10

Certain infectious and parasitic diseases	بیماریهای عفونی وانگلی
Intestinal infectious diseases(وبا-تیفوئید-سالمونلا-شیگلا-آمیب-عفونت ویرال-سایرعفونت هایروده ای)	عفونت های روده ای
Tuberculosis(سل ریوی-سل سیستم عصبی-سل سایرارگانها)	سل
Other bacterial diseases(کزاز-دیفتری-سیاه سرفه-مننگوکک-سپتی سمی-سایرباکتریال)	سایربیماریهای باکتریال
Viral infections of the central nervous system(پلیومیلیت-هاری-انسفالیتویروسی-مننژیت ویروسی)	عفونت های ویرال سیستم عصبی
Viral hepatitis( سایرهپاتیت های حاد-هپاتیت مزمن -B هپاتیت-Aهپاتیت)	هپاتیت ویرال
Other viral diseases(سایتومگالوویروس-اوریون-مونوکلوزعفونی-هرپس-سرخک-سایرویرال)	سایربیماریهای ویرال
Other infectious diseases(کالاآزار-مالاریا-سایربیماریهای عفونی)	سایربیماریهای عفونی
Neoplasms	سرطانها
Malignant neoplasms except of lymphoid, haematopoietic(سرطان عصبی-سرطان گوارشی-سرطان تنفسی-سرطانهای اداری)	سرطانها غیرخونی ولنفی
Malignant neoplasms,lymphoid, haematopoietic (لوسمی-لنفوم)	سرطانها خونی ولنفی
Other neoplasms	سایر سرطانها
Diseases of the blood and disorders involving the immune mechanism	بیماریهای سیستم خونساز ودستگاه ایمنی
Nutritional anaemias(آنمی فقرآهن-آنمی مگالوبلاستیک-سایرآنمی تغذیه ای)	آنمی تغذیه ای
Haemolytic anaemias(اختلال آنزیم(فاویسم)-تالاسمی-سیکل سل-سایرآنمی های همولتیک)	آنمی های همولتیک
Aplastic and other anaemias(اریتروبلاستوپنی-سایرآپلاستیک-سایرآنمی ها)	آنمی آپلاستیک وسایرآنمی ها
Coagulation defects, purpura and other haemorrhagic conditions(هموفیلی-سایر-DIC)	اختلالات انعقادی وخونریزی دهنده
Other diseases of blood and blood-forming organs(آگرانولوسیتوز-ائوزینوفیلی-سایر)	سایر بیماریهای خونساز
Certain disorders involving the immune mechanism(سایر-CVID-SCID-هیپوگاماگلوبینومی)	اختلالات دستگاه ایمنی
Endocrine, nutritional and metabolic diseases	بیماریهای غدد،تغذیه ومتابولیک
Disorders of thyroid gland(هیپوتیروئیدی-تیروتوکسیکوز-تیروئیدیت-سایر)	اختلالات غدد تیروئید
Diabetes mellitus(دیابت وابسته به انسولین-دیابت غیروابسته بهانسولین)	دیابت میلیتوس
Disorders of other endocrine glands(هیپوپاراتیروتیدی-هیپرپاراتیروئیدی-هیپوپیتوتریسم-دیابت اینسیپید)	سایر اختلالات غدد اندوکرین
Malnutrition(کواشیورکور-مارسموس-مارسموس کواشیورکور-سایر)	سوء تغذیه
Other nutritional deficiencies( کمبود ویتامین آ -کمبود ویتامین د-کمبودکلسیم-کمبودروی)	سایراختلالات تغذیه ای
Metabolic disorders(اختلالال اسید آمینه-اختلال سیکل اوره-بیماریذخیره گلیکوژن-سیستیک فیبروزیس -سایر)	اختلالات متابولیک
Mental and behavioural disorders	اختلالات روانی ورفتاری
Mental disorders due to psychoactive substance use(استفاده الکل-موادمخدر-سایرداروها)	اختلالات جسمی روانی درنتیجه سوءمصرف مواد
Mental retardation(عقب ماندگی ذهنی)	عقب ماندگی ذهنی
Other mental disorder	سایر اختلالات روانی
Diseases of the nervous system	بیماریهای سیستم عصبی
Inflammatory diseases of the central nervous system(مننژیت- انسفالیت -آبسه مغز -سایر)	بیماریهای التهابی سیستم عصبی مرکزی
Demyelinating diseases of the central nervous system(مولتیپل اسکلروز)	بیماریهای دمیلینه سیستم عصبی مرکزی
Episodic and paroxysmal disorders(صرع-استاتیک اپی لپسی-میگرن-سایرسندرم های سردرد)	اختلالات حمله ای وپاروکسیسمال
Polyneuropathies and other disorders of the peripheral nervous system(پلی نوروپاتی)	پلی نوروپاتی
Diseases of myoneural junction and muscle(میاستنی گراو-دیستروفیعضلانی-میوپاتی-سایر)	بیماریهای جانکشنال وعضلانی
Cerebral palsy and other paralytic syndromes(فلج مغزی-همی پلژی-تتراپلژی)	فلج مغزی
Other disorders of the nervous system	سایربیماریهای سیستم عصبی
Diseases of the circulatory system	بیماریهای سیستم قلبی عروقی
Acute rheumatic fever(تب روماتیسمی بدون گرفتاری قلبی-تبروماتیسمی با درگیری قلب)	تب روماتیسمی حاد
Chronic rheumatic heart diseases(بیماری روماتیسمی دریچهمیترال-آئورت-تری کوسپید-سایر	بیماریهای مزمن روماتیسم قلبی
Hypertensive diseases(فشارخون اولیه-%8

بالای صفحه