تعریف:
باروری یا توانایی داشتن
فرزند و موفقیت در فرزندآوری، یکی از مهمترین اتفاقات زندگی مشترک برای همه زوجین است
و نقطه مقابل آن یعنی ناباروری با ایجاد اختلال در تولید مثل، همواره پیامدهای
متعدد و اغلب ناخوشایندی را برای زوجین ایجاد می نماید. به طور کلی، احتمال ناباروری زمانی قوت می
گیرد که زوجین به مدت یک سال یا بیشتر مقاربت داشته باشند و از هیچ روش پیشگیری از
بارداری استفاده نکنند، ولی باردار نشوند. در این میان، توصیه می شود خانم هایی که
سن 35 سال و بالاتر دارند به جای یک سال، 6 ماه پس از مقاربتی که منجر به بارداری
نشده، برای بررسی بیشتر به پزشک/ ماما مراجعه نمایند.
شیوع:
ناباروری یک مشکل نسبتاً شایع جهانی است و
معمولا در 10 تا 15 درصد زوجین مشاهده می شود. بررسی های کشوری نشان می دهد در
کشور ما شیوع عمری ناباروری در زوج ها 3/20 درصد می باشد و می توان گفت در کل کشور
3268115 زوج ایرانی در طول عمر خود هر نوعی از ناباروری اولیه و یا ثانویه را
تجربه می کنند.
براساس آخرین مطالعه انجام شده در ایران در
سال 1398، میزان شیوع عمری ناباروری اولیه و ثانویه در زنان ایرانی در هر ازدواج
در کل کشور به ترتیب 9/11 و3/15 درصد است.
علل:
عوامل متعددی به عنوان
عوامل خطر ابتلا به ناباروری شناسایی شده اند. عواملی همچون اندومتریوز، سندرم
تخمدان پلی کیستیک، فیبروم رحم، پولیپ های اندومتریال و یائسگی زودرس در زنان می
توانند ناباروری ایجاد کنند. در مردان نیز مواردی همچون واریکوسل، بیضه نزول نیافته
به عنوان عوامل خطر ناباروری مطرح هستند. از طرفی عواملی نظیر سن، چاقی، مصرف
دخانیات و مواجهات شغلی و ... نیز بی تاثیر نیستند.
ذکر این نکته ضروری است
که عوامل مربوط به هر یک از زوجین، یا هر دو ممکن است بر اشکال در باردار شدن
تاثیر بگذارند. ناباروری مشکل زن و شوهر، هر دو می باشد و نمی توان ناباروری را
فقط ناشی از علل زنانه دانست در واقع وقتی که زوجین با مشکل ناباروری مواجه می
شوند هر دو باید مورد بررسی، معاینه و آزمایش لازم قرار گیرند.
سبک زندگی:
تعدادی از این عوامل خارج از کنترل انسان هستند
و برخی از عوامل در طول زمان تغییر می کنند اما باید به این نکته توجه داشت که خوشبختانه
بیشتر این عوامل از طریق مراقبت از خود و بهبود شیوه زندگی قابل کنترل هستند و
منجر به کاهش خطر ناباروری و در عین حال افزایش موفقیت روش های درمان ناباروری می
شوند. برخی از این عوامل مهم در ادامه توضیح داده می شوند:
ü
سن: لازم است بدانید احتمال ناباروری
با افزایش سن افزایش می یابد. این مسئله به ویژه در خانم ها با کاهش تعداد و کیفیت
تخمک و در آقایان با کاهش کیفیت اسپرم (نطفه مرد) نمایان می شود. با افزایش سن
خانم ها عملکرد تخمدان ها و قدرت باروری کاهش می یابد به طوریکه در سنین بالاتر،
زنان عدم تخمک گذاری و تاخیر در قاعدگی را تجربه می کنند. همچنین شواهدی وجود دارد
که نشان می دهد با افزایش سن آقایان از قدرت باروری شان کاسته می شود. به نحویکه
زمان مورد نیاز برای بارداری همسر در مردان بالای 45 سال 5 برابر مردان 25 ساله
است.
ü
وزن: برخی خانم هایی که وزن خیلی زیاد
یا وزن خیلی کم دارند ممکن است با مشکل عدم تخمک گذاری و اختلال قاعدگی مواجه شده
و باروری آنها تحت تاثیر قرار گیرد. 60 درصد بیمارارن مبتلا به بیماری تخمدان پلی
کیستیک نیز دارای اضافه وزن و چاقی هستند. همچنین چاقی، افزایش فشارخون، دیابت
دوران بارداری، وزن زیاد کودک در هنگام تولد و سزارین را در پی خواهد داشت. کاهش
وزن علاوه بر اینکه خطر ابتلا به دیابت، فشارخون بالا و بیماری قلبی را کاهش می
دهد، سبب می گردد که فرد تصور خوبی از بدن خود داشته و از اعتماد به نفس بالاتری
برخوردار شود. کاهش متعادل 5 تا 10 درصد وزن بدن احتمال تخمک گذاری و امکان
بارداری را افزایش می دهد. از سوی دیگر، افزایش وزن در حد 5/2 تا 5 کیلوگرم در
خانم هایی که وزن خیلی کم دارند ممکن است منجر به تخمک گذاری طبیعی شود.
ü
تغذیه: معمولا زمانی که زوجین تمایل به
بارداری دارند نیاز به رزیم غذایی خاصی ندارند. مگر اینکه بنا بر تجویز پزشک برای
باردار شدن نیاز به رژیم غذایی مشخصی داشته باشند. بررسی ها نشان داده اند که
املاح، مواد معدنی و ویتامین ها مانند ویتامین C ، ویتامین E، سلنیوم، روی،
اسید فولیک و کلسیم کیفیت اسپرم را افزایش می دهد. توصیه می گردد خانم ها استفاده
زیاد از کافئین را کاهش دهند چراکه می تواند جذب آهن و کلسیم (دو ماده مغذی مورد
نیاز برای بارداری و لقاح) را کاهش دهد. این ماده در قهوه، چای و شکلات دیده می
شود. خوردن روزانه چربی های سالم برای افزایش باروری مهم است و افزایش چربی های
مضر (چربی های ترانس) خطر ناباروری را افزایش می دهد.
ü
فعالیت فیزیکی: ورزش احساس خوبی را در فرد
ایجاد می کند، خواب را بهبود می دهد، به کنترل وزن کمک کرده و بیماری های مزمن
مانند حملات قلبی را کاهش می دهد. به یاد داشته باشید ورزش خیلی زیاد و سنگین می
تواند تاثیر منفی بر باروری داشته باشد.