مقالات

ارزیابی وضعیت تجهیزات کتابخانه های دانشگاه

 ۱۳۹۳/۰۴/۰۱

ارزیابی وضعیت کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه از نظر ساختمان و تجهیزات

 

عزیز محمدی

 

از آنجا که کتابخانه دانشگاهی مظهر عینی همه  فعالیتهای علمی و آموزشی دانشگاه است لذا داشتن محیطی مناسب بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی را می طلبد که بتواند نقش پر اهمیت خود را ایفا نموده و به اهداف خود دسترسی یابد. 

ویژگیهای ساختمان کتابخانه: علیرغم تفاوتهای بسیار در طراحی داخلی و خدمات کتابخانه ها بر جسب نوع و محل جغرافیایی آن،  ساختمان اکثر کتابخانه ها ده عنصر مشترک دارند که به ده فرمان فاکنر براون مهندس معمار و طراح ساختمان بسیاری از کتابخانه های معروف دانشگاهی در سطح جهان  شهرت دارد و عبارتند از :  1- تغییر پذیری: تغییر کاربری و جابه جایی بخشهای مختلف کتابخانه از جمله بخشهای امانت، مرجع، و جز آن با بکارگیری دیوارکهایی براحتی امکانپذیر باشد.2- فشردگی: ساختمان باید جمع و جور باشدتا جابجایی منابع کتابخانه ای و تحرک کارکنان و مراجعان به راحتی انجام شود. 3- دسترس پذیری: محوطه بیرونی و درونی، ورودی، و بخشهای مختلف کتابخانه باید دارای نقشه ای جامع و ساده و روان باشد تا نیاز به نصب راهنما به حداقل برسد. 4- قابلیت گسترش: در سالهای اخیر، همه کتابداران و مهندسان معمار ساختمان کتابخانه ها به این نتیجه رسیده اند که زیر بنای ساختمان کتابخانه ها به ویژه کتابخانه های دانشگاهی نباید محدود و ثابت باشد، بلکه باید در برنامه تاسیس کتابخانه توسعه و گسترش را پیش بینی کرد و زمین کافی برای کتابخانه و توسعه آتی آن در نظر گرفت. 5- تنوع. 6- سهولت دستیابی: طرح فضاهای عمومی به گونه ای باشد که منابع به سهولت در دسترس همگان قرار گیرد. 7- راحتی و آسایش. 8- محیط و مکان ثابت. 9- امنیت. 10- اقتصاد و صرفه جویی: کتابخانه ها باید روشهای مختلفی را بکار گیرند تا هزینه ها به حداقل برسد، ضمن اینکه به خدمات کتابخانه لطمه نزند.(حری،1381)

در طراحی ساختمان کتابخانه های دانشگاهی عموما کتابخانه مرکزی در وسط مجموعه ساختمانهای دانشگاه قرار میگیرد. بخشهای سفارش و تهیه کتاب و فهرستنویسی و رده بندی در یک محل متمرکز شده و یک واحد مرجع و اطلاع رسانی با مجموعه ای غنی و کامل وجود دارد. از آنجا که این کتابخانه ها دارای مجموعه های پژوهشی هستند و منابع آنها، عموما، دارای ارزش تاریخی است، لذا برای نگاهداری منابع باید فناوریهای پیشرفته امنیتی و حفاظتی را بشکل مفصلتری بکار گیرند. (حری،1381)

بر اساس استاندارد هفتم کتابخانه های دانشگاهی ایران که به ساختمان و تجهیزات می پردازد ،

-       فضاهای مطالعه باید گنجایش پذیرفتن 20 درصد از تعداد کل دانشجویان را در آن واحد داشته باشد. -  به ازای هر نفر 5/2 متر مربع - به ازای هر میز تکنفره 3 متر مربع - لازم است برای هر 120 جلد کتاب یا معادل آن یک متر مربع فضا در نظر گرفت - برای هر 20 نشریه ادواری جاری باید یک متر مربع فضا پیش بینی شود.(تعاونی،1381)

جدول 1- توزیع فراوانی وسعت کتابخانه‌ها برحسب نام کتابخانه

نام کتابخانه

 

 

مساحت ساختمان به متر مربع

 

مساحت بخشهای مختلف

مکان  کتابخانه ها

کفایت فضا

برنامه فضاسازی مناسب

قابلیت گسترش

مرجع

مخزن

سالن مطالعه

امور فنی

پایگاههای اطلاعاتی

 

نشریات

اتاق مدیر

اتاق محققین

کارگاه آموزش

 

بلی

خیر

بلی

خیر

بلی

خیر

مرکزی

 

1400

 

195

457

40

170

338

20

30

150

 

همکف

 

 

 

×

 

 

 

×

 

 

 

×

پزشکی

350

 

200

80

50

 

 

20

 

 

همکف

 

 

 

×

 

 

 

×

 

 

 

×

پیراپزشکی- پرستاری مامایی

400

 

280

40

 

40

 

20

 

20

همکف

 

 

×

 

 

×

 

×

بهداشت

400

 

180

100

 

50

50

20

 

 

طبقه اول

 

 

 

×

 

 

 

×

 

 

 

×

داروسازی

350

 

200

150

 

 

 

 

 

 

طبقه اول

 

 

 

×

 

 

 

×

 

 

 

×

دندانپزشکی

 

120

 

 

40

40

 

20

20

 

 

 

همکف

 

 

 

×

 

 

 

×

 

 

 

×

بر اساس جدول 1 هیچ یک از کتابخانه های مورد بررسی بخش مرجع مجزا ندارند. در هیچ یک قابلیت  گسترش فضا وجود ندارد. هیچ یک برنامه فضا سازی مناسب ندارند.

 

 

 

 

جدول2- مساحت مخزن و سالن مطالعه بر اساس استاندارد

نام کتابخانه

مساحت مخزن

مساحت مخزن استاندارد

مساحت سالن مطالعه

مساحت سالن مطالعه استاندارد

مرکزی

195

1029

457

927

پزشکی

200

264

80

217

پیراپزشکی- پرستاری مامایی

280

277

40

420

بهداشت

180

164

100

205

داروسازی

200

60

150

47

دندانپزشکی

 

40

33

40

30

بر اساس جدول 2 ، مساحت مخزن و سالن مطالعه در کتابخانه های مرکزی و پزشکی بسیار پائین تر از حد استاندارد میباشد.

 

جدول 3- تجهیزات کتابخانه ها

نام کتابخانه

تجهیزات

تعداد کل

میز مطالعه یکنفره

میز مطالعه 4نفره

میز مطالعه

بیش از 4نفره

 

قفسه

برگه دان

پایه روزنامه

دیکشنری گردان

چرخ حمل کتاب

کاردکس نشریات

کتاب

شریات

مرکزی

196

 

8

281

178

13

1

3

3

2

685

پزشکی

10

5

 

100

10

6

2

 

 

1

134

پیراپزشکی پرستاری مامایی

20

10

20

100

5

 

2

 

1

1

159

بهداشت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

داروسازی

3

2

10

45

6

 

2

 

2

1

71

دندانپزشکی

20

 

 

25

4

1

1

 

 

 

51

 

    جدول3 نشان می‌دهد که در تمامی کتابخانه‌های مورد مطالعه تجهیزات مخصوص کتابخانه وجود دارد. از بین تجهیزات موجود در کتابخانه‌های مورد بررسی کتابخانه مرکزی، بیشترین و دندانپزشکی کمترین تعداد را دارا هستند.

 

 

 

 

 

جدول 4- تجهیزات جانبی کتابخانه ها

 

 

 

امکانات تهویه- سرمایشی گرمایشی ایمنی     ضد سرقت

امکانات فن‌آوری اطلاعات

نام

کنترل سرقت

کپسول آتش‌نشانی

کولر

شوفاژ

سیستم فن‌کوئل

نور مصنوعی با لامپ فلورسنت

نور مصنوعی با لامپ معمولی

نور طبیعی و مصنوعی

پروژکتور

اپک

دوربین عکاسی

دوربین فیلمبرداری

تابلواعلانات الکترونیکی

زیراکس

فاکس

ضبط صوت

UPS

بلندگو

اسکنر

پرینتر

رایانه

کتابخانه

 

×

×

×

 

×

×

×

 

 

 

 

 

1

1

 

 

 

3

6

104

مرکزی

 

×

 

 

×

 

×

 

 

 

 

 

 

1

 

1

1

2

2

2

13

پزشکی

 

×

×

×

 

×

 

×

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

4

35

پیراپزشکی پرستاری مامایی 

 

×

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

1

1

2

20

بهداشت

 

×

×

 

×

×

 

×

 

 

 

 

 

 

 

 

6

2

1

2

20

داروسازی

 

 

×

×

×

×

×

×

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

2

2

14

دندانپزشکی

 

جدول 4 نشان میدهد از بین  تجهیزات جانبی کتابخانه ها، کتابخانه مرکزی با 104 دستگاه رایانه، بیشترین  و  پزشکی با 13 دستگاه  رایانه کمترین تعداد را داراست.

دو کتابخانه دارای خدمات زیراکس است (33/33). تنها یک کتابخانه دارای فاکس میباشد(66/16). هیچ کتابخانه ای از سیستم سرقت گیر بهره مند نمیباشد(0%). یک کتابخانه فاقد کپسول آتش نشانی میباشد(66/16). هیچکدام از کتابخانه ها بخش سمعی  بصری مجزا ندارند(0%).

 

 

 

کتابنامه:

 

1       - تعاونی، شیرین(1381). استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی ایران. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران . ص37-36.

2       - حری، عباس(1381). دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی .تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ج2  ، ص988-987-986.

 

برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.