مقالات

سینوزیت و جراحی سینوس ها

 ۱۳۸۹/۰۹/۰۲

 سینوسها

سینوس ها حفراتی هستند که درون استخوانهای صورت جای گرفته اند و هر یک از آنها توسط مجرایی به بینی راه پیدا می کند . سطح پوشاننده این حفرات بطور طبیعی در شبانه روز حدود یک لیتر ترشحات شفافی را تراوش میکند. این ترشحات وارد از طریق مجرای سینوس ها وارد بینی میشود . سپس ترشحات توسط مژکهایی که جهت نوسان آنها به طرف حلق است به عقب رانده میشوند. هرفرد طبیعی با هر بار بلع مقداری از بزاق خود و مقداری از این ترشحات بینی و سینوس ها را بلع می کند .

ترشحات نرمال بینی و سینوسها در لطیف نگهداشتن مخاط پوشاننده سینوس ها و بینی موثر است و در تمیز کردن هوایی که از بینی به ریه می رسد نیز نقش اساسی دارد . سه گروه ممکن است از این ترشحات و ورود آنها به حلق شکایت نمایند : 

1 – وقتی که میزان ترشحات بیشتر از حد نرمال شود مثل حالتی که در افراد مبتلا به حساسیت بینی مشاهده می کنیم .
2 – وقتی که قوام ، رنگ و یا بوی این ترشحات عوض شود. مثل حالتی که درمبتلایان به سینوزیت می بینیم .
3 – در بعضی افراد هم میزان این ترشحات و هم قوام ، رنگ و بوی آن طبیعی است ولی باز هم بیمار از ترشحات پشت حلق خود شکایت دارد . این دسته افرادی هستند که خیلی حساس هستند و ترشحات طبیعی بینی را ترشحات چرکی می انگارند و از بلعیدن آن اکراه دارند .  
سینوس ها علاوه برترشحات فوق الذکر مزایای دیگری هم دارند که عبارتند از :
1 – وجود این حفرات توخالی در درون استخوانهای صورت باعث کاستن از وزن سر می شود .
 
2 - این حفرات در دلنشین بودن صدای فرد موثر هستند. چنانچه این حفرات و یا بینی پر شوند صدای فرد تودماغی می شود.
 
3 – این حفرات بصورت ضربه گیر جمجمه و مغز عمل می کنند . بدین معنی که اگر ضربه شدیدی به صورت وارد شود بواسطه وجود سینوس ها ، استخوانهای صورت می شکند ولذا ضربه مستهلک شده و به جمجمه و در نتیجه به مغز وارد نمیشود .
سینوزیت به معنی التهاب و تورم مخاط سینوس هاست که ممکن است منشاء عفونی یا آلرژیک داشته باشد. سینوزیت به دو دستۀ کلی حاد و مزمن تقسیم می شود.
سینوزیت حاد :
 در مبتلایان به آلرژی ، مخاط بینی و سینوس ها متورم میگردد. این تورم باعث انسداد مجاری مرتبط کننده سینوسها به بینی میشود . از طرف دیگر آلرژی باعث افزایش میزان ترشحات بینی و سینوس ها نیز می شود. به دلیل دو عامل فوق، آلرژی میتواند باعث سینوزیت شود که به آن سینوزیت آلرژیک گفته میشود. در زمینه سینوزیت عفونی قضیه از این هم ساده تر است . یعنی همانطور که حلق بدلیل عفونت دچار تورم و ترشح میشود، میکروب میتواند مخاط بینی و سینوس ها را نیز متورم نماید . درمان سینوزیت حاد ،درمانی دارویی متشکل از آنتی بیوتیک و دکونژستانهای موضعی مثل قطرهَ فنیل افرین و ضد التهاب ها است.

 سینوزیت مزمن :

اما چه سینوزیتی مزمن تلقی میشود و باید به طریقه جراحی مداوا شود ؟ اگر انسدادی در مسیر تخلیه ترشحات سینوس ایجاد شود و این انسداد باعث تغییرات مزمن مخاط مفروش کنندهَ جدار سینوس ها شود، اصطلاحاً سینوزیت مزمن نامیده میشود. علامت اصلی سینوزیت مزمن ترشحات عفونی مداوم پشت حلق است . سینوزیت مزمن به درمان دارویی جواب نمیدهد و درمان آن "جراحی"است . جراحی سینوس به دو روش معمولی و روش آندوسکوپیک انجام میشود . در روش معمولی محتویات درون سینوس ها تخلیه میشود  و در روش آندوسکوپیک مجاری سینوس به بینی را باز می کنیم .

 تا قبل از دههَ ششم قرن بیستم برای جراحی سینوس جراح از طریق یک برش خاص  به هر یک از سینوس های پیشانی ، فکی ،یا دور چشم دسترسی پیدا میکرد و سپس با تخلیه محتویات سینوس ها انتظار بهبودی سینوزیت و درمان آن می رفت اما ا ز دهه شصت (سالهای 1960)بود که روش آندوسکوپی سینوس ابداع شد که در ابتدا چندان مورد استقبال قرار نگرفت اما از سالهای 1980 به بعد این روش در بین جراحان بینی و سینوس طرفداران زیادی پیدا کرد و روز به روز بر دامنهَ کاری آن افزوده شد به نحوی که نه تنها امروزه جایگزین جراحی متداول سینوس گشته است بلکه برای برداشتن بعضی از تومورهای بینی ، تومورهای هیپوفیز ، پولیپ بینی ،  اصلاح انحراف تیغه بینی ، کاستن از فشار کاسهَ چشم و اصلاح بیرون زدگی چشم در مبتلایان به بیماری گریوز ، باز کردن انسداد مجرای اشکی و موارد متعدد دیگری نیز کاربردی اساسی دارد.

آندوسکوپ

آندوسکوپ وسیله ای است به قطر حدود 4 میلیمترو طول 20 سانتیمتر که سر آن حاوی لنزی است که ناحیه مورد بررسی را به وضوح روی مانیتور تلویزیون نشان می دهد. لنزهایی با زاویه های  0 ، 30 ، 70 ، 90  ، 120 درجه وجود دارد. علاوه بر لنزها ابزارهای مناسبی نیز برای کار کردن داخل بینی طراحی و تولید شده است .

 در جراحی آندوسکوپیک ، به جای اینکه روی پوست برشی بدهیم تا به سینوس دسترسی پیدا کنیم ،  از طریق وارد کردن آندوسکوپ به درون بینی ما قادر خواهیم بود به تمام سینوس های فرونتال ( پیشانی ) ، اتموئید ( دور چشم ) ، اسفنوئید ( زیر قاعدهَ جمجمه ) ، و ماگزیلاری (  فکی ) دسترسی داشته باشیم . بسته به محل بیماری و نوع آن جراح از لنز مناسب و وسایل مخصوص استفاده میکند و به تمام  سینوس ها و مجاری آنها  دسترسی پیدا می کند. جراح  پس از وارد شدن از طریق بینی و رسیدن به سینوس مورد نظر ،مجرای بسته شدهَ سینوس را باز کرده  و ارتباط آن به بینی را مجدداً برقرار می نماید و در صورت لزوم محتویات داخل سینوس را نیز از همان طریق تخلیه میکند.   

  تفاوت روش قدیمی جراحی سینوس و روش آندوسکوپیک
- در روش آندوسکوپیک نیازی به برش و رسیدن به سینوس مربوطه نیست.
-در روش آندوسکوپیک ،  هدف باز کردن مجرای اصلی سینوس است ، حال آنکه در روش قدیمی مبنا تخلیهَ محتویات داخل سینوس است.
- بدلیل اینکه در روش آندوسکوپیک نسج کمتر آسیب میبیند لذا درد و تورم آن کمتر از روش متداول قبلی است .
-بدلیل اینکه مبنای عمل آندوسکوپیک ، حفظ عملکرد سینوس است لذا نتیجه عمل موفقیت آمیز تر و احتمال عود سینوزیت کمتر است .
نقش سی تی اسکن در آندوسکوپی سینوس 
بطور معمول در معاینه بالینی امکان اینکه ما بتوانیم مجاری سینوس ها را ببینیم وجود  ندارد . لذا قبل از عمل ،  سی تی اسکن سینوس ها در نماهای مختلف تهیه می شود که ارزش تشخیصی بسیار زیادی دارد یعنی اصولاً با مشاهده سی تی اسکن است که ما میتوانیم دریابیم که آیا بیمار مبتلا به سینوزیت مزمن و انسداد مجاری سنیوس ها هست و یا خیر و اینکه مسیر جراحی ما و موانع احتمالی در مسیر جراحی کدامند . به عبارت ساده تر  سی تی اسکن سینوسها قبل از عمل جراحی مثل چراغی است که در شب هنگام طی مسیر جاده را برای ما روشن می کند.

                                             سی تی اسکن سینوس                                                                   
 تصویر بالا سی تی اسکن سینوسها را نشان میدهد. در هر طرف پیکانها نشاندهندۀ مجرای سینوس فکی به بینی هستند.حرف B سینوسهای اتموئید را نشان میدهد. حرف M نشاندهندۀ شاخکهای میانی و حرف I نشاندهندۀ شاخک های تحتانی بینی است.
مراحل اقدام عملی
پس از بررسی های کامل بالینی و رادیوگرافی و مسجل شدن ضرورت جراحی آندوسکوپی سینوس ،  به سئوالات مختلف بیمار در مورد ضرورت این جراحی و اهداف آن ، عوارض احتمالی ، هزینه جراحی ، محل جراحی و ... پاسخ داده خواهد شد . روز عمل ،حدود یک ساعت قبل از عمل  بیمار در حالت ناشتا بستری خواهد شد . این عمل با نیمه بی هوشی وهمینطور با بیهوشی عمومی نیز قابل انجام است . عمل حدود 2 ساعت طول میکشد و حدوداً چند ساعت بعد از عمل که کاملاً اثر داروهای بیهوشی بر طرف شده باشد، بیمار بدون درد و کبودی و تورم  از مرکز جراحی مرخص میگردد . گاهی برای بیمار تامپون گذاشته میشود که در این صورت 2 روز بعد تامپون را  از بینی وی خارج خواهیم کرد. بعد از عمل ،  لخته های خون خشک شده  ، داخل بینی را مسدود می کند  لذا توصیه میکنیم بیمار به مدت ده روز از اسپری کلرور سدیم جهت مرطوب کردن داخل بینی استفاده کند. حدود یکی دو ماه طول میکشد تا وضعیت تنفسی کاملا به حالت نرمال برگردد. بهتر است بیمار به مدت یک هفته فین نکند و حتی الامکان تا یک هفته بعد از عمل به هنگام خواب بالشت زیر سرش بلندتر از حد معمول باشد . بیمار سه هفته بعد از عمل جهت بررسی آندوسکوپیک  داخل بینی و تخلیه لخته های خشک شدهَ احتمالی که در بینی مانده باشد  باید به مطب مراجعه کند.
آندوسکوپی سینوس در بچه ها
عوارض
عمل جراحی آندوسکوپی سینوس مثل هر عمل جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد که به طور مثال میتوان از خونریزی ، عفونت ، عود سینوزیت ، و عوارض چشمی نام برد.  
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.